با گذشت زمان سیستم های اطلاعاتی و بانکی مختلفی ایجاد گردید. با رشد هر چه بیشتر سیستم های جدید ، بانک‌ها خود را در برابر تعداد زیادی سیستم مجزا و منفک از یکدیگر ( سیستم های جزیره ای ) دیدند که ادامه فعالیت را برایشان دشوار می‌ساخت. بر این اساس ، نیاز به سیستمی یکپارچه که کلیه خدمات بانکی را از طریق پایگاه داده های متمرکز ارایه و مدیریت نماید بیش از پیش احساس گردید. بنابراین بانک ها به سوی استفاده از سیستم جامع متمرکز بانکداری ( Core Banking ) روی آوردند .
زیرساخت های بانکداری الکترونیکی یکپارچه ، در دهه 70 ایجاد گردید و دو بانک بزرگ کشور ( بانک ملی ایران و بانک صادرات ایران ) سیستم یکپارچه بانکی خود را عملیاتی نمودند. با راه اندازی این سیستم ها ، به تدریج حساب های سنتی که دسترسی به آنها برای صاحب حساب تنها از طریق مراجعه حضوری به شعبه افتتاح کننده حساب مقدور بود ، به حساب های سیبا در بانک ملی ایران و سپهر ( سیستم پردازش هوشمند رایانه ای ) در بانک صادرات ایران تبدیل گردید. با استفاده از این سیستم ها ، صاحب حساب برای انجام امور بانکی ، دیگر نیازی به مراجعه حضوری به شعبه افتتاح کننده حساب ندارد. شماره این حساب های جدید 13 رقمی بوده و در سطح همان بانک منحصر بفرد می‌باشند .
اجزای تشکیل دهنده شماره حساب برای مثال در بانک صادرات ایران بشرح زیر می باشد
- دو رقم اول ( 01 ) معرف نوع حساب است ( 01 حساب های قرض الحسنه جاری ، 02 حساب های سپرده کوتاه مدت ، 03 حساب های قرض الحسنه پس انداز ، 04 حساب‌های سپرده بلند مدت ، 08 حساب گنجینه سپهر و ... می‌باشد ) .
- هشت رقم بعدی ( 01975503 ) شماره سریال حساب می باشد .
- دو رقمی بعدی ( 00 ) کد ارز می باشد ( 00 ریال ایران ، 01 دلار آمریکا ، 14 درهم امارات ، 94 یورو و ... می‌باشد ) .
- رقم آخر ( 3 ) رقم کنترلی ( Check Digit ) می باشد .
همانطور که در بالا بدان اشاره شد ، هر شماره حساب تنها در سطح همان بانک یکتا و منحصر بفرد می‌باشد. به همین جهت و به منظور پیشگیری از بروز هرگونه اشتباه در انتقال وجوه بین بانکی ناشی از تشابه شماره حساب در دو بانک مختلف ، کد شِبا ( شناسه حساب بانکی ایران ) ایجاد گردید. این کد در بین تمامی بانک ها منحصر بفرد می‌باشد .
دو رقم اول معرف کد کشوری می باشد که حساب متعلق به آن است (کد IR معرف ایران می باشد) .
- دو رقم بعدی ( 02 ) کد کنترلی می باشد .
- سه رقمی بعدی ( 019) کد بانک می‌باشد (017 کد بانک ملی ایران ، 019 کد بانک صادرات ایران و ...) .
- یک رقم بعدی ( 0 ) معرف نوع حساب می باشد ( 0 حساب سپرده متمرکز ، 1 حساب سپرده غیر متمرکز ، 2 حساب تسهیلاتی متمرکز و 3 حساب تسهیلاتی غیر متمرکز می‌باشد. البته ممکن است در بانکی به حساب های غیر متمرکز ، کد شبا تخصیص ندهد ) .
- هجده رقم بعدی شماره حساب می باشد که چنانچه تعداد ارقام آن کمتر باشد ( برای مثال حساب های 13 رقمی سیبا و سپهر ) از سمت چپ به آن صفر اضافه می‌شود .
مزایای استفاده از بانکداری الکترونیکی در سه سطح قابل بررسی می باشد .
١. مزایای سیستم در سطح ملی
استفاده از بانکداری الکترونیکی موجب کاهش آلودگی هوا ، مصرف سوخت و
ترافیک ( بدلیل عدم نیاز به مراجعه حضوری مشتریان به شعب موسسات مالی ) ، کاهش
هزینه های بهداشت و درمان، کاهش هزینه های چاپ اسکناس ناشی از فرسودگی اسکناس و
... می‌شود .
٢. مزایا سیـــستم برای کاربر ( استفاده کننده که در اینجا ، همــان مــــشتری موســــسه مالی مــــی باشد ) کاهش هزینه های رفت و آمد ، جلوگیری از اتلاف وقت ، کاهش احتمال بروز بیماری ( بدلیل عدم نیاز به تماس با پول نقد و کمتر در معرض آلودگی قرار گرفتن ) ، سهولت استفاده از خدمات بانکی ، استفاده بهینه از زمان ، کاهش ریسک مخاطرات امنیتی ناشی از حمل پول نقد (مانند دستبرد ، سرقت، مفقود شدن پول و ...)، استفاده از خدمات بانکی بدون محدودیت مکان و زمان و ...
٣. مزایا برای موسسه مالی
کاهش هزینه های عملیاتی و هزینه تمام شده خدمات بدلیل عدم نیاز به
شعبه فیزیکی ، امکان فعالیت و ارایه خدمات بدون محدودیت مکانی و زمانی ، افزایش
منابع ، ممیزی و کنترل ساده تر تراکنش ها ، کاهش مخاطرات امنیتی ناشی از پول رسانی
و ...
- بستر و زیر ساخت های مخابراتی مورد نیاز
- تربیت نیروی متخصص مورد نیاز
- تصویب قوانین حقوقی مورد نیاز
- فرهنگ سازی و جلب اعتماد کاربران
|
بانکداری سنتی |
بانکداری الکترونیکی |
|
بازار محدود ( ا ز نظر مکانی ) |
بازار نامحدود ( از نظر مکانی ) |
|
ارایه خدمات محدود |
ارایه خدمات نامحدود |
|
ارایه خدمات به یک شکل خاص |
ارایه خدمات بر اساس نیاز و سفارش مشتری |
|
متکی بر شعب فیزیکی |
متکی بر تجهیزات و فناوری های نوین |
|
کارکرد در ساعت اداری |
کارکرد بدون محدودیت زمانی |
|
ساختار مبتنی بر کاغذ و نیروی انسانی |
ساختار مبتنی بر رایانه که باعث کاهش مصرف کاغذ و کاهش نیروی انسانی می شود . |
در بانکداری الکترونیکی صاحب حساب می تواند از طریق درگاه‌های بانکی متنوعی نظیر خودپرداز ، پایانه فروش ( POS )، تلفنبانک ، همراه بانک ، اینترنت بانک ، کیوسک و ... و با استفاده از ابزارهای برداشت از قبیل دفترچه حساب ، کارت ، چک و ... به موجودی حساب خود دسترسی داشته باشد. در مطالب آتی در خصوص درگاه ها و ابزارهای برداشت توضیح داده خواهد شد .
